M.KEMAL ÖZLÜK DOSYASI: 9 Haziran 1324 (22 Haziran 1908) tarihinde Şark Demiryolu Müfettişliği'ne ve sene-i mezkûre Kânunuevvel gayesinde 3ncü Ordu Redif 17nci Selânik Fırkası Erkân-ı Harbiyesine tayin buyrulmuşlardır.

Selânik'e gelişini takiben kısa bir süre sonra 22 Haziran 1908 de Üsküp-Selânik arasındaki demiryolu müfettişliği de 3. Ordu Karargâhındaki görevine ek olarak kendisine verildi. Bu esnada Rumeli'de büyük faaliyet gösteren "İttihat ve Terakki Cemiyeti" Abdülhamit'i,1876 Anayasası'nı yeniden yürürlüğe koymaya ve kapatılan Meclis-i Mebusan'ı tekrar toplantıya çağırmaya zorlamaktadır. "Ittihat ve Terakki Cemiyeti nin bu girişimleri adım adım II.Meşrutiyet'in ilânına kadar uzandı.

SOS, Uluslararası Mors Alfabesi acil durum sinyali olarak kabul edildi.

Telsizle ilk S.O.S. sinyali, Slavonia adlı İngiliz gemisinden 10 Haziran 1909'da verildi.

• 2.Meşrutiyet'in ilanı için, İttihatçılar tarafından "Hürriyet Taburları" kuruldu.
• Cemiyetin önde gelenlerinden Resneli Niyazi Bey bir taburla dağa çıktı. Resneli Niyazi Bey'e Enver Bey de katıldı.
• İttihatçılar, Selanik Hükumet Konağını işgal ettiler.

Askeri ayaklanmaların bütün ülkeye yayılması tehdidine karşı, II.Abdülhamit, Anayasayı yeniden yürürlüğe koyma kararı aldı ve 23 Temmuz 1908'de Meşrutiyet ilan ettiğini duyurdu.

Osmanlı Devleti'nde Meşrutiyet'in ilanı için baskı kuran İttihad ve Terakki Cemiyeti, bir "halk hareketi" değildi. Meşrutiyet'i ilan edenler; devletin, eğitim almış, -sözde aydın- kesiminden gelen, Batı hayranı bir dünya görüşüne sahip olan genç subaylar ve bürokratlardı.

İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin, ilk önce Manastır'da, ardından da Selanik'te başlattığı ve Meşrutiyetin ilanı ile sonuçlanan 23 Temmuz 1908 darbesi; 1909'dan itibaren her sene kutlanan resmi ve milli bir bayram günü olarak ilan edildi.

İnşaatı 1901'de başlayan, Hicaz Demiryolu hizmete girdi. İstanbul'dan Medine'ye ilk tren kalktı.

İttihat ve Terakkiye muhalif olarak kurulmuştur ve Türk siyasetinde ikinci siyasi partidir. Fırkanın ileri gelenlerinden çoğu Türk asıllı olmayıp kurucuları arasında Celâleddin Ârif, Nihat Reşad (Belger), İsmail Kemal, Ahmed Samim ve Prens Sabahaddin gibi şahsiyetler vardı. Bünyesinde meşrutiyet aleyhtarı kimseleri ve daha sonra ikinci meşrûtiyet meclisinde yer alan Hıristiyan mebusları topladı.

Mustafa Kemal'in İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne yönelttiği eleştiriler ve savunduğu fikirler, onun Selanik'ten uzaklaştırılması gerektiğinin düşünülmesine neden olur. Bu çerçevede Cemiyet Genel Merkez yönetimi, Mustafa Kemal'in Meşrutiyet'e karşı çıkan isyanı bastırmak amacıyla Trablusgarp'a gönderilmesini kararlaştırır. Böylece İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ilk genel kongresinin toplanacağı, milletvekili seçimlerinin yapılacağı, cemiyet-hükümet ilişkilerinin şekilleneceği bir dönemde Mustafa Kemal, Selânik'ten uzaklaştırılır.

1908 yılının sonlarında Trablusgarp'a giden Mustafa Kemal, isyanı kışkırtan derebeylerinin şehri basıp kendisini öldürmeye karar verdiklerini öğrenir. Bu olay üzerine şöyle der: "Arkadaşların beni ne için Trablusgarp'a göndermiş olduklarını o zaman daha iyi anladım ve tedbirlerimi de ona göre derhal aldım."

Mustafa Kemal, Trablusgarp'taki isyanı bastırır ve devlet otoritesini hakim kılar. 1909 Ocak ayında da Selanik'e geri döner.

Bir beyanında "Meşrutiyetin ilanından sonra teşkilat yapmak için Trablusgarp'a gönderilmiştim. Her defa orada İttihat ve Terakki Kongresi'ne delege seçiliyor, fakat gitmiyordum. Bir defa yalnız bu maksadı anlatmak için gittim. Maksadımı kabul ettirdim. Fakat muvaffakiyet, yalnız kongrenin teorik kararında kaldı. Tatbik edilmedi. İttihat ve Terakki'nin bazı şahısları ile aramızda Meşrutiyet'ten sonra başlayan fikir ihtilafları nihayet derecede şiddetlendi ve hemen bu ana kadar devam etti." sözlerinden, Mustafa Kemal'in 1908 yılında Trablusgarp'a giderken aldığı görevinin sadece isyanı bastırmak olmadığını, orada İttihat ve Terakki teşkilatı kurmak görevinin de bulunduğunu anlaşılmaktadır.

Makedonya ıslahatı üzerindeki Avrupa kontrolü kaldırıldı.

Bulgaristan, Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan etti.

Avusturya imparatorunun ilhak notasını imzalamasıyla Bosna-Hersek, Osmanlı toprağı olmaktan çıktı.
1908 yılında Avusturya-Macaristan'ın yıllardan beri işgal altında bulundurduğu Bosna-Hersek'i ilhak etmesi, Osmanlı ülkesinde daha önce örneği görülmemiş bir ekonomik boykot olayına neden olmuştu. Bunun sonucunda olay, 1909'daki protokolle sonuçlanmış ve Avusturya'ya Osmanlı'daki postalarını kapatması kabul ettirilmişti.

1897'de özerk statüye geçen Girit Rumları, Yunanistan'a katıldıklarını ilan etti.

Selanik'te Üçüncü Orduya bağlı avcı taburları meşrûtiyetin muhâfazasını ve şehrin güvenliğini sağlamak için İstanbul'a getirildi.

Hükümet Avcı taburları ile hiç meşgul olmadığı gibi İstanbul'un inzibati avcı taburu çavuşlarının emrine tabi kılındı. Bunların İstanbul'da eğlence hayatına dalmaları yüzünden askerlikle alakaları kesilmeye başladı.
Subaylarının önemli bir kısmının da izne ayrılması ile iyice başsız ve disiplinsiz kalan bu taburlar, içeriden ve dışarıdan tahrik edilmeye başladılar. Bu sırada Enver Bey Berlin'e, Ali Fuad Bey Viyana'ya, Fethi Bey Paris'e ve Hafız Hakki Bey de Roma'ya tayin edildiler.

24 Temmuz 1908'de Meşrutiyet'in ikinci kez ilan edilmesi üzerine Selanik'teki Jön Türkler de İstanbul'a gelmeye başlamışlardır. İstanbul'a gelenler arasında bulunan Masonlar Ağustos ayından itibaren müstakil bir Osmanlı Büyük Locası kurulabilmesi için girişimlerde bulunmuşlardır.

1908 yılı sonbaharında sözü edilen Osmanlı Masonları arasından Osman Fehmi ve Mehmet Tevfik birlikte, Nail Reşid de ayrı olarak Mısır'a giderek Mısır Millî Büyük Locası Büyük Üstadı İdris Ragıp ile bir Osmanlı Büyük Locası kurulması konusunu görüştükleri bilinmektedir. Oradan aldıkları Mason ritüellerini Türkçe'ye tercüme ettirmiş ve toplantı yapılabilmesi için gerekli Masonik eşyayı İstanbul'a getirmişlerdir.

Yukarıda anılan isimlerin öncülük ettiği Osmanlı Masonları 14-15 Kasım 1908 tarihlerinde toplanmışlar ve Resne Locası'nı kurarak İngiltere Birleşik Büyük Locası'ndan beratlı olan Mısır Millî Büyük Locası'na 17 Kasım 1908'de başvurmuşlar ve berat almışlardır. Resne Locası'nda, Resneli Niyazi'nin kardeşi Osman Fehmi Üstad-ı Muhterem, Nail Reşid ise I. Nazır olarak görev yapmıştır.

Bu gelişmelerin ardından 3 Mart 1909 tarihinde bir araya gelen Osmanlı Masonları 1861 yılında kurulmuş ve daha sonra faaliyetine ara vermiş olan Eski ve Kabul Edilmiş Skoç Riti Osmanlı Yüksek Şûrası'nı reorganize ederek yeniden faaliyete geçirmişlerdir.

Daha sonra da Osmanlı Büyük Locası'nı kurmak amacıyla 13 Temmuz 1909 günü Karaköy'deki Noradunkyan Han'da toplanan 5 locadan 14 delege Osmanlı Büyük Locası'nı (Maşrık-ı Azam-ı Osmanî) kurmuşlardır. Daha sonra 1 Ağustos 1909 tarihinde 12 locadan 29 delege ikinci defa toplanarak Osmanlı Büyük Locası'nın görevlilerini seçmişlerdir. Buna göre Meclis-i Mebusan İkinci Başkanı Talat Bey Büyük Üstat, Galip Bey Büyük Üstat Yardımcısı, Rıza Tevfik Büyük Hatip ve Osman Talat ise Büyük Sekreter seçilmişlerdir. Müstakil bir Osmanlı Büyük Locası'nın kurulmasının ardından Osmanlı topraklarında bu büyük locaya bağlı çok sayıda locanın faaliyete geçtiği görülmektedir. Ancak Birinci Dünya Savaşı'nın kaybedilmesinin ardından İstanbul'da bulunan locaların dışındakilerin faaliyetini durdurmak zorunda kaldığı da görülecektir.

Türkiye'de ilk Diş Hekimliği Okulu 22 Kasım 1908 tarihinde kurulmuş ve 1909 yılında ise fiilen eğitime başlamıştır.

Bu gün Diş Hekimleri Günü olarak kutlanmaktadır.

Daha önce Manastır Postanesinden çıkarken vurulan Şemsi Paşanın akrabası İsmail Mahir Paşa, Sultanahmed Meydanında öldürüldü. Katil, kaçmayı başardı.

Ülkede seçimlerle beraber gelen karışıklıklar ve dışarıda karşılaşılan bu gibi felaketler, meşrûtiyete bağlanan ümitleri söndürmüştü. İttihat ve Terakkinin itibarı zayıflamaya başlayınca da güçlenen muhalefeti ezmek için düzenlenmiş faili meçhul suikastlar başladı. Devam etmekte olan bu gibi suikastlar halkta Balkan komitacılığı usulündeki cinayetlerin devam edeceğine dair bir inanç uyandırıyordu.

Gazetenin sahibi, başyazarı ve sorumlu müdürü, 31 Mart darbesinin hazırlayıcılarından olan Derviş Vahdetî'dir.

ABD Senato ve Temsilciler Meclisi ayrı ayrı kararlar alarak Osmanlı meclisinin çalışmalarına başlamasından duydukları sevinci ve başarı dileklerini İstanbul'a bildirdiler.

3. Meclis-i Mebusan; 2. Meşrutiyet döneminde Meclis-i Mebusan ilk kez toplandı.
147 Türk, 60 Arap, 27 Arnavut, 26 Rum, 14 Ermeni, 10 Slav ve 4 Yahudi mebusla meclis açıldı.
Partilere göre dağılım; 160 İttihatçı, 20 Ahrarcı, 4 Taşnak, 1 Hınçak, 2 Bulgar devrimci, 1 Bulgar Sosyal Demokrat ve 70 bağımsız mebus şeklindedir.

Polonyalı Paul EHRLICH sifiliz (frengi) tedavisini buldu.

Gayri müslimlere "bedel" yerine askerlik hizmeti konuldu.

Askeri ve mülki sandıklarla Tersane-i Amirenin işçi ve memurlar için emeklilik ve malullük sandığı

Türkiye Milli Bankası, İttihat Terakki tarafından İngilizlerle birlikte 1909'da kuruldu. Milli ticaret, sanayi, madencilik, kamu hizmetleri ve yatırımları teşvik edeceklerdi. O dönemde bilinen tüm bankacılık enstrümanlarını kullanmaları hedefleniyordu.

Bankanın sermayesi 1.100.000 lira idi. Sermayesi 3.300.00 TL'ye kadar artırılabilecekti. 12 veya 16 kişilik yönetim kurulu üyelerinin en az 3'ü Osmanlı teb'asından olacaktı. Bankanın ilk yönetim kurulu üyeleri şu isimlerden oluşuyordu: Sir Henry Babington Simith, F.E. Whittall, Hugo Baring, Henry Birghenough, K.S. Gülbenkyan, Sir Adam Black, N.Meyer, Gazeteci Cahid, Bahriye Nazırı Cemal Paşa, Reşit Sadi bey, Nail bey. Bu yönetim kurulunun 6 üyesi Londra'da ikamet ediyordu ve bu grup çoğunluğu oluşturuyordu. Yani "Türkiye" isimli bu banka aslında İngiltere'den yönetiliyordu. "Türkiye" ismi, Türkiye devletinden 11 yıl önceden İngilizler tarafından kullanılıyordu.

1912'de Irak petrol yataklarını işletmek üzere, Royal Dutch Shell'in % 25, Almanların % 25, Türkiye Milli Bankası'nın % 35 ve Kalust Sarkis Gülbenkyan'ın da % 15'ine sahip olacağı Turkish Petroleum Company (T.P.C.) kurulmuştur. bu şirket, Osmanlı topraklarının parçalanması neticesinde, 1929'da, Iraq Petroleum Company adını almış ve ortaklık yapısı da tamamen değişmiştir.

Sultan II.Abdulhamid'in tahttan indirilmesi fetvasını veren şeyh-ul İslam.

• Harbiye Nâziri Nâzım Pasa da ordu içinde İttihat ve Terakkiye karşı bir grup kurmaya çalışıyordu.
• 23 Ocak 1909'da Harbiye Mektebinde çıkan bir karışıklık sonucunda 60 talebe atıldı.
• Bu sırada Harbiye nezareti yayınladığı bir genelgeyle ordunun siyasetle uğraşmasını yasakladı.
• Medrese talebelerinin imtihan edilmesiyle alakalı bir kanun teklifiyse bunların nümayişine sebep oldu.
• Faili meçhul cinayetler devam etmekteydi.
• İttihat ve Terakki başsız ve lidersiz olarak hareket ediyordu.
Artık, İstanbul'da durum iyice bozulmuştu.

Derviş Vahdeti tarafından İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti kuruldu.

Bundan biraz önce ki dönemde, Volkan gazetesinde, Derviş Vahdeti, İttihatçı subayların, erler arasında dine karşı takındıkları menfi tutumları istismar ederek orduyu ve halkı isyana teşvik etmeye başlamıştı.

Derviş Vahdeti, Volkan gazetesindeki tahrik edici yazılarından birinde, padişaha seslenerek; "Meşrutiyeti ilga ve meclisi kapatmak elinizdedir." diye yazıyor ve askerlerin ve ordunun büyük bir kısmının, kurduğu cemiyetin üyesi olduğunu iddia ediyordu.

Fecr-i Âti Encümen-i Edebisi Beyannamesi yayımlandı.

Fecr-i Âti Topluluğu Edebiyatına Adına Yazan Müfit Râtip, Beyannamenin altında imzası bulunanlar:
Ahmet Samim, Ahmet Haşim, Emin Bülent, Emin Lâmi, Tahsin Nâhit, Celâl Sâhir (Reis), Cemil Süleyman, Hamdullah Suphi, Refik Halit, Sahabettin Süleyman, Abdülhak Hayri, izzet Melih, Ali Canip, Ali Süha, Faik Âli, Fâzıl Ahmet, Mehmet Behçet, Mehmet Rüştü, Köprülüzâde Mehmet Fuat, Müfit Râtip, Yakup Kadri.

Avusturya'nın Bosna'yı ilhakının tanınması. Osmanlı Devleti, 26 Şubat 1909'da Avusturya-Macaristan'ın 1878'den beri sürdürdüğü fiilî durumu belirli bir tazminat karşılığında resmen tanıyarak iki devlet arasındaki münasebetleri tekrar normale döndürmüştür. Bu protokol ile Avusturya'ya verilen kapitülasyonlar da kaldırılmıştır.

İstanbul'da 13 Nisan 1909'da, 31 Mart Vak'ası olarak bilinen isyanı bastırmak üzere, Rumeli'de oluşturulan Hareket Ordusu'nun Kurmay Başkanlığına getirildi ve bu ordu ile 19 Nisan 1909 tarihinde İstanbul'a geldi.

Hareket Ordusu'nun gerek yolda gerekse İstanbul'daki sevk ve idaresinde Kurmay Başkanı olarak önemli hizmetler gördü. Hareket Ordusu'nun İstânbul'a girdiği gün halka hitaben yayımlanan beyannameyi kendisi yazmıştı.

Hareket Ordusu'nun duruma hakim oluşundan sonra Abdülhamit tahttan indirildi, yerine Sultan Reşat getirildi. Mustafa Kemal, bu darbeden sonra İstanbul'da çok kalmayarak 16 Mayıs 1909'da tekrar Selânik'e döndü. Bu sıralarda Selânik ve çevresinde yapılan mânevralarda, tatbikatlarda düşünce ve görüşlerini cesaretle savunuyor; bu ise bazı üstlerinin dikkatini çekerken bazılarının da tahammülsüzlüğüne sebep oluyordu. Kendisi, bir yandan da askerî eğitim konuları üzerinde telif ve tercüme eserler hazırlıyordu.

Albay Colby Chester, Meclis-i Mebusan'a Chester demiryolu projesini sundu.

Kuzey kutbu keşfedildi - Amerikalı Robert Peary kuzey kutbunu keşfetti.

Serbestî gazetesi başyazarı Hasan Fehmi, faili meçhul şekilde öldürüldü.

Rumi 31 Mart 1325, Miladi 13 Nisan 1909 günü 4. avcı taburuna bağlı askerler, gece yarısı saat 04.00'da isyan ederek subaylarını hapsettiler. Ayasofya'daki Meclis-i Mebusan önüne gelerek burada toplanmaya başladılar. Derviş Vahdetî ve arkadaşları da aralarındaydı.

Tanin ve Şûrâ-i Ümmet gazetelerinin idarehaneleri tahrip edildi. Adliye Nazırı Nazım Paşa, Ahmed Rıza zannedilerek, Lazkiye Mebusu Emir Arslan da Hüseyin Cahit zannedilerek öldürüldüler.

İsyan meşru gerekçelerden, kuvvetli önderlerle idarecilerden, güçlü destekten mahrum ve baştan tecrid edilmiş bir şekilde başladı. Hareketin başında az veya çok tanınmış birisi yoktu.
İsyanın en önde gelen siması Hamdi Çavuştu. Halk tamamen ayaklanmanın dışında kaldı. Yüksek seviyede din adamları ayaklanmada yer almadıkları gibi, başında çavuşların bulunduğu bu isyanı tenkit ettiler.
İlim adamlarından müteşekkil olan Cemiyet-ilmiye ve siyasi teşekküllerin aralarında birleşerek meydana getirdikleri Hey'et-i müttefika-i Osmaniye teşkilatları meşrûtiyete sadakatlerini beyan ederek isyana karşı çıktılar.

Abdülhamid Han isyanı Hüseyin Hilmi Paşanın gönderdiği bir telgraf sonucunda öğrendi. O zaman telefon olmadığı için meclisteki telgraf merkeziyle isyanın mahiyetini ve asilerin taleplerini öğrenmeye çalıştı.

İsyancılar Mebusan Meclisine gönderdikleri tezkirede Sadrazam Hüseyin Hilmi Paşanın görevden azlini ve Nazım Paşanın Harbiye naziri olmasını, alaylı subaylardan daha önce tasfiye edilenlerin orduya geri alınmasını istiyordu.

Padişah bunun üzerine Hüseyin Hilmi Paşayı sadrazamlıktan aldı. Ancak yerine Tevfik Paşayı sadrazam, Müşir Ethem Paşayı Harbiye naziri yaptı. Mabeyn başkâtibi Cevad Beyi isyancılara göndererek isteklerinin kabul edildiğini, vazgeçerlerse affedileceklerini bir hatt-i hümâyûnla bildirdi.

Bunun üzerine isyancılar yatışarak dağıldılar.

Adana'da, Ermeniler ayaklanma çıkardılar.

İsyancılar, 14 Nisan 1909 günü tahrikler sonucu tekrar toplandılar. Ancak bu sefer de Gazi Osman Paşa gönderildi. Paşanın nasihat etmesinden sonra dağıldılar.

İsyan esnasında daireler kapandı ve İttihat ve Terakki Merkez-i Umûmî mensupları Selanik'e kaçtılar.
• Hüseyin Cahid, Suriyeli meşhur bir Hıristiyan aile olan Mutranların evine, oradan da Rus elçiliğine sığındı.
• Dr. Nâzım, Vefâ da Münir Beyin nezdinde mahfuz kalıp, oradan Selanik'e kaçtı,
• Ahmed Rıza, topçu subayı Süleyman Remzi Beyin delâletiyle Şehzadebaşında Ali Beyin evinde gizlendi.
• Bahaeddin Şâkır ise Fransız sefaret memuru Mösyö Roe'nin evinde saklanıp, sonra Hareket ordusuna katıldı.

Ancak, isyanın Rumeli'deki yankısı çok büyük oldu. İsmâil Canbolat; "Meşrutiyet mahvoldu" diye telgrafla Selanik'e isyanı haber verdi. İttihat ve Terakki merkez ve şubelerinden saraya tehdit telgrafları yağmaya başladı. Bir günde 67 telgraf geldi.

3.ordu içinden, meşrutiyeti rejimini korumak ve padişah üzerine baskı oluşturmak üzere İstanbul'a gönderilen ve İttihat ve Terakki'ye bağlı askeri birlikler olan Avcı Taburlarının meydana getirdiği bu olay ile; Selank'i üs olarak kullanan İttihat ve Terakki için, Abdulhamid'i indirmek amaçlarında muazzam bir fırsat meydana gelmiş oluyordu.

31 MART DARBE DÖNEMİ
Selanik ve Manastır'da, İttihat ve Terakkinin kontrolünde ki, 3.Ordu mensubu askerler ile gönüllü Bulgar, Sırp, Yunan, Arnavut ve Karadağ çetecilerinden müteşekkil bir ordu oluşturularak, Abdulhamid'e karşı eyleme geçilmesine karar verildi.

Oluşturulan ordunun Kurmay Başkanlığına M.Kemal getirildi. M.Kemal bu orduya "Harekat Ordusu" adını verdi.

14 Nisan günü Selanik'te genel seferberlik ilan edilerek Selanik Redif Tümeni'nin bütün taburları silahaltına alındı.

Harekat Ordusu, 15 Nisan 1909 günü Trenler ile İstanbul'a sevk edilen bu orduya Edirne'deki 2. Ordunun da katılması sağlandı. Ordunun başına önce Hüseyin Hüsnü Pasa geçmişse de, komutanlığa daha sonra Mahmûd Şevket Pasa getirildi. Orduya, Hadimköy'e geldiğinde Şevket Turgut Pasa komutasındaki Trakya gönüllüleri de iştirak etti.

• 16 Nisan günü Çatalcaya ulaştı. Çataltaca'ya ulaşan öncü kuvvetin başında Kurmay Binbaşı Muhtar Bey bulunuyordu.
• 19 Nisan günü Ayatefanos (Yeşilköy) kontrol altına alındı. Enver ve Cemal Paşalar da burada Orduya katıldılar. Ayrıca Resneli Niyazi, Eyüp Sabri gibi önde gelen Meşrutiyetçiler de bulunuyordu.
• 20 Nisan günü Makriköy (Bakırköy) kontrol altına alındı.
• 21 Nisan günü İstanbul surlarını geçen ordu, 22 Nisan günü Davudpaşa Kışlasını işgal etti.
• 23 Nisan günü Taksim ve Beyoğlu kontrol altına alındı.

Askerlerin büyük bir kısmı gerçek durumdan haberdar olmayıp, padişahı kurtarmaya geldiklerini zannediyorlardı.

Padişaha sadık bazı paşalar saraya gelerek Yıldız ve civarındaki birliklerin Hareket ordusu çapulcularına karşı kullanılması için izin istediler.

Abdülhamid Han, yalnız padişah değil, aynı zamanda Halife olduğunu, otuz üç senedir asla kan dökmediğini belirttikten sonra; "Müslümanı Müslümana kırdırmam." diyerek bunu reddetti. Kuvveti olmasına rağmen büyük fitne çıkmaması için bunun kullanılmasına izin vermedi.

Emre rağmen bazı direnmeler oldu ise de şehir, Hareket Ordusu tarafından 25 Nisan 1909 günü ele geçirildi ve sıkıyönetim ilan edildi. Ordu İstanbul'a ulaştığında 15 bin civarında nizami, 20-25 bin civarında çeşitli Balkan kökenlerden, gönüllü gayri-müslim askeri bulunuyordu.

İttihat Terakki'nin baskısı altında ki Meclis-i Umumi-i Milli (Meclis-i Mebusan), 25 Nisan 1909 tarihinde, Sultanahmet'teki Meclis dairesinde 240 mebus, 36 ayandan oluşan bir heyetle, Said Paşa başkanlığında toplandı. Hareket ordusu lehine bir beyanname okunduktan sonra Sultan II.Abdülhamid'in hal'ine ve Veliahd Mehmed Reşad Efendi'nin tahta çıkmasına oybirliğiyle karar verildi.

Bu kararın gerçekleşmesi için, fetva alınması ve fetvanın şeriat hükümlerine uygunluğunu denetleyen "Fetva Eminliği"nce tasdiki gerekti. Hal' fetvasının metnini Elmalılı Hamdi (Yazır) kaleme aldı. Hazırlanan müsveddeye itiraz eden fetva emini Hacı Nûreddin Efendi; "Hâl'de selâmet yoktur, Sultan Azîz hal' edildi, başımıza 93 Harbi faciası geldi." diyerek imzalamak istemedi. Ancak İstanbul mebusu Asım Efendinin "Hal' edilmekten başka çare yoktur. Hal' edemezlerse öldürürler." deyince mecburen imzaladı.

Yeni şeyhülislâm Ziyâeddin Efendi tarafından müsveddeye son sekli verilip, hal' veya feragati meclise bırakıldı. Meclis hal'i kabul etti.

Bundan sonra hazırlanan iki heyetten birisi Dolmabahçe Sarayına diğeri de Yıldız Sarayı'na gönderildi. Dolmabahçe'ye giden hey'ette
• Bolulu Habib,
• Toygarlı Hâlid ve
• Kadiköylü Fehmi isminde Hareket ordusu mensubu ve
• İttihat ve Terakki mensubu küçük rütbeli üç subay vardı.
Resad Han'a padişahlığını tebliğ ettiler.

31 Mart olayları sırasında öldürülen 71 asker, Hürriyet Şehidi ilan edilerek, 26 Nisan'da düzenlenen bir cenaze töreni ile Şişli'nin en yüksek tepesine defnedildiler. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u kuşatması sırasında otağını kurduğu yerlerden biri olduğu düşünülen tepeye "Hürriyet-i Ebediye Tepesi" adı verildi. Bu tepede şehitlerin ve Osmanlı meşrutiyetinin anısını cisimleştirecek bir anıt dikilmesi kararlaştırıldı.

Anıt, I.Ulusal Mimarlık Akımı'nın tanınmış mimarlarından Mimar Muzaffer Bey tarafından tasarlanmış; açılışı Meşrutiyet'in ilanının üçüncü yıldönömü olan 23 Temmuz 1911'de gerçekleşmiştir.

İttihat ve Terakki'nin önde gelenlerinden Mithat Paşa, 1913'te suikasta uğrayan Sadrazam Mahmut Şevket Paşa ve 1921'de öldürülen Talat Paşa da buraya defnedildi. 1996'da da Enver Paşa'nın yurtdışındaki naaşı getirilip burada toprağa verildi.

Meclis'e aldırılan karar, oluşturulan iki heyetten ikincisi tarafından, 27 Nisan 1909 tarihinde, II.Abdülhamit'e tebliğ edildi. Heyet;
• Meclis-i Ayan üyelerinden eski Bahriye Nazırı Arif Hikmet Paşa,
• Ermeni Aram Efendi,
• Draç Mebusu Arnavut Esad Toptani Paşa ve
• Türk-Müslüman düşmanlığıyla tanınmış Selanik Mebusu Yahudi Emanuel Karasu Efendi'den oluşuyordu.

Padişah hal' kararını tebliğe gelenlerin kimler olduğunu mabeyin başkatibi Cevad Beye sorup öğrenince; "Bir Türk padişahına, İslam halifesine hal' kararını bildirmek için bir Yahudi, bir Ermeni, bir Arnavut ve bir nankörden başkasını bulamadılar mı!" demekten kendini alamamıştır.

Heyet, Sultan'a: "Millet seni azletti" diyerek 32 sene, 7 ay, 27 gün süren saltanatının sona erdiğini bildirmişti.II.Abdulhamid ise "Hüküm Allah'ındır" sözleriyle, direnmeksizin durumu kabullendi. Kararın tebliğinden sonra artık Çırağan Sarayında oturmak istediğini söylemiş ancak bu arzusu kabul edilmeyerek kırk sekiz saat içinde maiyyetiyle beraber, İstanbul'dan uzaklaştırılarak Selanik'e gönderilmiştir.

Hareket Ordusu İstanbul önlerindeyken Abdülhamid Han; "Madem beni istemiyorlar saltanatı biraderime ferağ ederim, devleti o idare etsin. Fakat bir meclis mi, yoksa Dîvân-i Âli mi ne kurulursa kurulup, benim hadiseyle alakamın olup olmadığı tespit edilmelidir." demişti. Ancak Said Paşa; "Suçsuz çıkarsa halimiz nice olur?" diye resmî tahkikatın açılmasına mani oldu.

II.Abdülhamit ve ailesi Balkan Savaşlarına kadar Selanik'te Alatini Köşkü'nde gözaltında tutuldu. 1 Kasım 1912 tarihinde İstanbul'a getirilen Abdulhamid, 10 Şubat 1918 tarihinde vefat etti.

Yıldız Sarayı teslim alındı ve saray yağmalandı.

Saraydaki mevcut elmas, inci gibi mücevherler, değeri milyarları bulan tarihi kıymetler; sandıklar içinde Harbiye nezareti dış kapısı yanındaki iki binanın alt katlarına yerleştirildi. Ancak daha sonra mühürlü kapılar İttihatçılar tarafından açılarak bunlar yağma edildi. Bu talan sebebiyle hiç kimseye mesuliyet yüklenemediği gibi suçlular da tespit edilemedi.

Saltanat dönemi, İttihat ve Terakkinin hakimiyeti altında oldukça buhranlı geçti. 10 defa hükümet değişikliği oldu. Sadece kukla olarak tahtta kaldı.
V. Reşat'ın yaptığı ilk değişim, Sultan Abdulhamit'in kullandığı Yıldız Sarayından ayrılarak, Batı güçlerine sadakatin sembolü olan Dolmabahçe Sarayına geçmek olmuştur.
Vefatı üzerine, yerine kardeşi Vahideddin geçmiştir.

Havran Dürzi İsyanı, Suriye'nin Havran bölgesinde yaşayan Dürzilerin 1909'da Osmanlı otoritesine karşı gerçekleştirdiği güçlü bir isyandır. İsyanın lideri olan Zukan yakalandı ve 1911'de idam edildi (bazı kaynaklar idamın 1910'da uyguladığını belirtir).

31 Mart Olayı ve II.Abdülhamit'in tahttan indirilmesi sonrasında, Anayasa üzerinde değişiklikler yaparak Padişahın yetkilerini daraltarak Meclisin yetkilerini artırma kararları aldı.

Hadiseden sonra kurulan Divan-ı Harb, isyancılardan 56 kişiyi idama mahkum etti. Derviş Vahdetî de bunlar arasındaydı. Cezalar 3 Mayıs-25 Haziran arasında infaz olundu.

Prens Sabahaddin önce tevkif edilip, sonra serbest bırakıldı. O da hemen Avrupa'ya kaçtı. Diğerleri de sürgün ve hapisle cezalandırıldılar. İsyanın mahiyetini ve tertipçilerini araştırmak için kurulan komisyon kısa bir müddet sonra dağıtıldı.

İçtimaatı Umumiye Kanunu ile dernek kurma özgürlüğü kabul edilmiş oldu.

Kaçar Hükumdarı

Kanun-i Esasî (Anayasa)'de yapılan değişiklikle padişahın yetkileri kısıtlandı.